Shortly before his death, the Italian writer Italo Calvino was working on a series of lectures covering crucial criteria of literature. The important though unfinished lectures were posthumously published under the title Six Memos for the Next Millennium. The first lecture is dedicated to the literary quality of “lightness”. In this paper, Calvino depicts the mythological figure of Perseus as an allegory on how the poet should relate to the - often terrifying - reality. Only Perseus manages to escape the petrifying eyes of Medusa by never looking directly at her, but rather at her reflection in his shield. After he has beheaded Medusa, he puts her head in a bag to keep it with him and use it as a petrifying weapon when threatened. “Perseus’ strength always lies in a refusal of a direct look, but not in a refusal of the reality in which he is fated to live; he carries the reality with him and accepts it as his particular burden”, says Calvino. According to the writer the weight of life, or of the reality that surrounds us, is given depth when we hold up a mirror of lightness for her – not by looking her directly in the eyes.
Ellen De Meutter has been familiar with the works of the Italian writer since she was in the academy. Calvino became one of her most cherished authors – as she confirmed just recently in her artist’s contribution to the art magazine <h>art. It should not then be a coincidence that mirrors and reflections are a recurring motif in paintings by De Meutter. She creates work with an autobiographic orientation without indulgence in navel-gazing. All her works are loosely based on memories of her childhood. The inscriptions in her recent paintings speak volumes regarding that theme: ‘Growing up’, ‘Learning from life’, ‘Get over yourself’. De Meutter does not use any existing material such as contemporary photographs, she constructs mental images from her imagination. Though her works can be regarded as growing pains converted into paint, the tone of her work is remarkably light-footed. The images she constructs are disordering, drawn in a sketchy, almost cartoon-like handwriting. With the aid of her own pictograms or emblems De Meutter is charting her memories, developing a personally charged iconography while suggesting stories. Her paintings do not show complete stories, they should be considered more of a rebus or story-board. Even though for most of her works the setting seems like paradise at first sight, bale is never far away. Melancholy and humour take turns in the foreground. A naked figure, seen from the back – one of many alter egos of the artist in the exhibition – is holding a wounded fox. A scene reminiscent of Caspar David Friedrich depicts figures immersed in water to their waist and staring at the horizon, as if expecting salvation. From a river gesticulating hands emerge: giving, taking and invoking. By the feet of trees figures are reading, as if they are frozen. Amidst a desolate landscape we find a lonely swimmer defying the current of a river. Every one of them is a rhythmic representation with a staccato of visual elements and syncoping colours.
 
One of the remarkable things in the new works of Ellen De Meutter is the painterly qualities. The canvases display a large variety in paint treatment and alternate between transparent and paste-like paint surfaces. In addition, the ambition at the basis of the paintings is striking. Not only did De Meutter create several paintings with large sizes that have no precedent in her work to date,, the representations also possess a large complexity. As does much of her recent “waterworks”, the title image of the exposition -Breaking the Waves - for example, reverts to the painting Kano’s (Canoes) concerning image construction, which was part of her first exhibition at Tim Van Laere in 2006. Simultaneously it displays part of her personal iconography which she has since developed and presented in her exposition Secrets & Lies at her American gallery Roberts & Tilton in 2007, amongst others. The result are self-willed and generous paintings which emanate a powerful vitality.
 
Roel Arkesteijn



 
Kort voor zijn dood werkte de Italiaanse schrijver Italo Calvino aan een serie colleges over cruciale literaire criteria. Ze zijn postuum en onvoltooid uitgegeven onder de titel Six Memos for the Next Millennium. Zijn eerste college is gewijd aan de literaire kwaliteit ‘lichtheid’. Calvino beschouwt de mythologische figuur Perseus als een allegorie voor de manier waarop de dichter zich tot de – vaak verschrikkende - werkelijkheid dient te verhouden. Perseus weet als enige de verstenende blik van Medusa te ontlopen door haar nooit recht in de ogen te kijken, maar naar haar spiegelbeeld in zijn glanzende schild. Wanneer hij Medusa heeft onthoofd, draagt hij haar hoofd mee in een zak, om die alleen als een verstenend wapen tevoorschijn te halen wanneer hij bedreigd wordt. ‘De kracht van Perseus ligt telkens in zijn weigering om direct te kijken, maar niet in een afwijzing van de werkelijkheid waarin hij gedoemd is te leven; hij draagt de realiteit met zich mee en accepteert die als zijn persoonlijke last’, aldus Calvino. Volgens de schrijver krijgt de zwaarte van het leven, of van de werkelijkheid die ons omringt, diepte door haar de spiegel van de lichtheid voor te houden – niet door haar rechtstreeks in de ogen te kijken.
Ellen De Meutter is al sinds haar academietijd vertrouwd met het werk van de Italiaanse schrijver. Calvino groeide uit tot een van haar lievelingsauteurs – zoals onlangs nog bleek in haar kunstenaarsbijdrage aan het kunsttijdschrift <h>art. Het lijkt dan ook geen toeval dat spiegels en spiegelingen een terugkerend motief vormen binnen de schilderijen van De Meutter. Zij maakt werk dat autobiografisch georiënteerd is zonder navelstaarderig te zijn. Al haar werk is losjes gebaseerd op herinneringen aan haar jeugd. De teksten die in haar recente schilderijen verschijnen, spreken wat dat betreft boekdelen: ‘Growing up’, ‘Learning from life’, ‘Get over yourself’. De Meutter maakt daarbij geen gebruik van bestaand materiaal als contemporaine foto’s, maar construeert mentale voorstellingen uit haar verbeelding. Hoewel haar schilderijen zijn te beschouwen als groeipijnen omgezet in verf, is de toon van haar werk opvallend lichtvoetig. Het zijn ontregelende beelden in een tekenachtig, haast cartoonesk handschrift die zij construeert. Met behulp van een soort pictogrammen of emblemen brengt De Meutter haar herinneringen in kaart, ontwikkelt zij een persoonlijk geladen iconografie en suggereert zij verhalen. Haar schilderijen tonen geen sluitende verhalen, maar zijn eerder op te vatten als rebussen of story-boards. Hoewel de setting van meeste werken op het eerste gezicht paradijselijk oogt, ligt onheil telkens op de loer. Melancholie en humor wisselen elkaar er af. Een naakte figuur, op de rug gezien – een van de vele verhaspelde zelfportretten van de kunstenares in de tentoonstelling – houdt een gewond vosje vast. In een aan Caspar David Friedrich herinnerende voorstelling zien we figuren die tot hun liezen in het water staan en naar de einder turen, alsof zij daar hun heil verwachten. Uit een rivier rijzen gesticulerende handen op: gevend, nemend en bezwerend. Aan de voeten van bomen staan figuren te lezen. Temidden van een onherbergzaam landschap vinden we een eenzame zwemmer die een rivier trotseert tegen de stroom in. Het zijn stuk voor stuk ritmische voorstellingen met een staccato aan beeldelementen en syncoperende kleuren.
Opmerkelijk aan het nieuwe werk van Ellen De Meutter is onder meer de schilderachtigheid. De doeken tonen grote variatie in de verfbehandeling en de afwisseling van transparante en pasteuze verfoppervlakken. Ook de ambitie die aan de basis van de schilderijen ligt, is opvallend. Niet alleen maakte De Meutter enkele schilderijen op voor haar ongebruikelijk grote formaten, ook bezitten de voorstellingen een grote complexiteit. Het titelbeeld van de tentoonstelling, Breaking the Waves, bijvoorbeeld, grijpt net als veel van De Meutters recente ‘waterwerken’ qua beeldopbouw terug naar het schilderij Kano’s, dat deel uitmaakte van haar eerste tentoonstelling bij Tim Van Laere in 2006. Tegelijk toont het een deel van de persoonlijke iconografie die zij sindsdien ontwikkelde en onder meer presenteerde in haar expositie Secrets & Lies bij haar Amerikaanse galerie Roberts & Tilton in 2007. Het resultaat zijn eigenzinnige en genereuze schilderijen waaruit een krachtig vitalisme spreekt.
Roel Arkesteijn